0886.889.145Đặc trưng ẩm thực Bát Tràng: Từ món ngon truyền thống đến ẩm thực hiện đại
Làng gốm Bát Tràng ngoài bề dày lịch sử về truyền thống nghề gốm, nơi đây còn có nền văn hóa ẩm thực vô cùng ấn tượng. Đặc trưng riêng của ẩm thực Bát Tràng nằm ở sự tinh túy trong lựa chọn nguyên liệu, sự công phu trong chế biến và nét tỉ mỉ trong bày biện.
Hiện Bát Tràng có 3 nghệ nhân ẩm thực nổi tiếng là Phạm Thị Hòa, Nguyễn Thị Lâm và Phạm Thị Diệu Hoài, những người đã góp phần gìn giữ và phát huy giá trị ẩm thực truyền thống.
Bài viết này sẽ giới thiệu chi tiết về các món ăn đặc sản của ẩm thực Bát Tràng như canh măng mực, su hào xào mực, xôi vò chè đường, chè kho,… Đồng thời, chúng ta sẽ khám phá cách ẩm thực Bát Tràng hiện đại phục vụ du khách, cũng như so sánh sự khác biệt giữa món ăn truyền thống và ẩm thực hiện đại.
Qua đó, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về vai trò của ẩm thực trong văn hóa Bát Tràng, từ mối liên hệ với gốm sứ, thể hiện đời sống văn hóa địa phương, đến việc tạo nên những trải nghiệm thú vị cho du khách khi ghé thăm làng gốm Bát Tràng.
Đặc trưng riêng của các món ăn tại Bát Tràng là gì?
Đặc trưng riêng của các món ăn tại Bát Tràng nằm ở sự tinh túy của nguyên liệu, sự cầu kỳ trong cách chế biến và bày biện, tạo nên nét đặc sắc của văn hóa ẩm thực nơi đây.
Nguyên liệu để chế biến món ăn phải tươi mới, dù cho đó là những nguyên liệu bình dị, đơn giản trong đời thường. Một số nguyên liệu đặc biệt phải được chọn lựa cẩn thận từ những vùng nguyên liệu nổi tiếng để đảm bảo chất lượng món ăn như mực Thanh Hóa, măng khô Yên Bái,…
Bên cạnh chất lượng nguyên liệu, bày biện món ăn cũng là một yếu tố quan trọng. Các món ăn tại Bát Tràng thường được trình bày đầy đặn và đẹp mắt, với bàn ăn được bày theo các quy tắc.
Ví dụ: 6 bát 8 đĩa để cầu mong phát tài phát lộc, hoặc 4 bát 4 đĩa để thể hiện sự đầy đủ của bốn mùa và bốn phương.
Những nghệ nhân ẩm thực Bát Tràng nào nổi tiếng hiện nay?
Nghệ nhân ẩm thực là những người nắm bí quyết gia truyền được công nhận. Hiện Bát Tràng có 3 nghệ nhân ẩm thực nổi tiếng, được nhiều người dân nơi đây và du khách ghé đến để trải nghiệm các món ăn.
- Nghệ nhân Phạm Thị Hòa – Ẩm Thực Làng Cổ Bát Tràng Hòa Thu
Nghệ nhân Phạm Thị Hòa là người phục dựng và lưu giữ những nét tinh túy của các món ăn mà ông cha để lại. Mỗi ngày, bà chỉ nhận tối đa 20 mâm cỗ và khách hàng phải đặt trước ít nhất 1-2 ngày. Nguyên tắc này của bà đảm bảo có đủ thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng, công phu và bày biện món ăn đẹp mắt nhất.
Một mâm cơm đặc trưng thường bao gồm những món ăn truyền thống như thịt gà, chả tôm, nem chim bồ câu, mực khô xào su hào, canh măng mực và xôi vò ăn với chè đường.
Ẩm thực Hòa Thu của bà không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn thu hút đông đảo du khách nước ngoài bởi hương vị đậm đà, độc đáo.
- Nghệ nhân ẩm thực Nguyễn Thị Lâm
Nghệ nhân ẩm thực Nguyễn Thị Lâm là 1 trong những nghệ nhân nổi tiếng nhất tại Bát Tràng. Những ai đã từng thưởng thức bữa cơm do chính bà Lâm chuẩn bị chắc chắn sẽ không thể quên được hương vị giản dị mà gần gũi, nhưng cũng rất tinh tế và đậm đà.
Nhà của nghệ nhân Nguyễn Thị Lâm là ngôi nhà cổ duy nhất trong làng Bát Tràng mang phong cách kiến trúc Pháp. Khi ghé thăm nơi đây, du khách vừa chiêm ngưỡng ngôi nhà vừa có cơ hội thưởng thức những món ăn truyền thống như canh măng mực khô, canh bóng, nộm bò khô và chim hầm cốm hạt sen.
Các món ăn truyền thống của Bát Tràng được chế biến khéo léo, bày biện đầy đặn, ngon mắt
- Nghệ nhân ẩm thực Phạm Thị Diệu Hoài
Nghệ nhân ẩm thực Phạm Thị Diệu Hoài là người kế thừa truyền thống nấu cỗ gia đình tại Bát Tràng, nắm giữ nhiều bí quyết ẩm thực tinh túy của làng.
Với niềm đam mê sâu sắc với ẩm thực, vào đầu năm 2019, chị Hoài đã mượn ngôi nhà cổ 300 năm tuổi của người bác họ để mở ra một không gian phục vụ du khách ghé thăm Bát Tràng.
Nhà hàng Tràng An của chị không chỉ đơn thuần là nơi để thưởng thức món ăn, mà còn là không gian ẩm thực lưu giữ những nét đẹp văn hóa của Hà Thành xưa.
Các món ăn Bát Tràng tại Nhà hàng Tràng An của Nghệ nhân Phạm Thị Diệu Hoài
Tại đây, du khách có thể nếm thử những món ăn truyền thống, cảm nhận hương vị của quá khứ, được chế biến một cách công phu và chuẩn mực theo phong cách gia truyền.
7 món ăn truyền thống nhất định phải thử khi đến Bát Tràng là gì?
Trà hột hoa sói, canh măng mực, su hào xào mực, xôi vò chè đường, tam tam lươn, chè kho, cá kho bảy tầng là 7 món ăn truyền thống hấp dẫn mà du khách không thể bỏ lỡ khi ghé đến Bát Tràng.
1. Trà hột hoa sói
Khi đến Bát Tràng, du khách không thể bỏ lỡ cơ hội thưởng thức một trong những đặc sản của vùng đất này – trà hột hoa sói. Đây là loại trà mang đậm nét riêng của Bát Tràng với cách ướp trà và thưởng trà tinh tế, không dễ tìm thấy ở bất cứ nơi đâu.
Trà hột hoa sói sử dụng chè hột (chè nụ) là loại chè ngon với những nụ chè to, đều và được chọn lựa kỹ lưỡng. Khi pha, trà cho ra màu nước vàng sáng trong, hương thơm nhẹ nhàng, thanh mát, mang lại cảm giác dễ chịu và thư giãn. Đặc biệt, trà hột hoa sói có tính mát, giúp thanh nhiệt cơ thể.
2. Canh măng mực
Canh măng mực là món ăn đặc trưng nhất tại Bát Tràng, thường được phục vụ trong các dịp đám cưới, hội hè và tiếp đãi khách quý. Canh măng mực thể hiện sự hiếu khách và tinh tế trong ẩm thực của người dân Bát Tràng.
Nguyên liệu chính của món ăn này là măng vầu khô từ Yên Bát và mực từ Thanh Hóa. Thành phẩm là 1 bát canh trong, không váng mỡ, mang hương vị hòa quyện tinh tế giữa măng và mực. Từng sợi măng giòn kết hợp với vị thơm ngậy của mực tạo nên sự hài hòa trong mỗi muỗng canh, khiến thực khách khó lòng quên được.
3. Su hào xào mực
Tương tự như món canh măng mực, su hào xào mực cũng sử dụng nguyên liệu chính là mực Thanh Hóa, kết hợp với su hào nạo tươi mát. Ngoài mực và su hào, món ăn này còn có nhiều thành phần khác như thịt nạc luộc, trứng rán, thịt gà, giò và nấm hương.
Món su hào xào mực đặc biệt ngon khi được thưởng thức lúc còn nóng, khi hương thơm bốc lên nghi ngút, kích thích vị giác. Từng miếng mực dai giòn hòa quyện cùng su hào giòn ngọt, cùng các nguyên liệu khác tạo nên 1 hương vị đầy tinh tế và đậm đà.
4. Xôi vò chè đường
Xôi vò chè đường gợi nhớ đến hương vị truyền thống và thể hiện nét tinh tế trong ẩm thực của người dân nơi đây. Xôi vò thơm nồng, hạt xôi căng mọng, mềm dẻo, quyện với đỗ xanh bùi ngậy.
Xôi vò thường được thưởng thức cùng chè đường – 1 loại chè ngọt thanh, mát lành. Chè được nấu từ bột dong riềng, hạt sen và đỗ xanh. Bát chè có màu vàng nhạt, hạt đỗ xanh nổi lên như hoa cau, thơm mùi hoa bưởi. Đây là món tráng miệng mùa hè, mang đến cảm giác dễ chịu, thanh mát khi thưởng thức.
Xôi vò chè đường là món tráng miệng mùa hè đặc trưng tại Bát Tràng
5. Tam tam lươn (lươn bung)
Tam tam lươn hay còn gọi là lươn bung là món ăn thường xuất hiện trong các dịp đám tiệc tại Bát Tràng. Các nguyên liệu thịt ba chỉ, chuối xanh, đậu rán, sườn dẻ được xào lên sau đó um cùng nước ninh xương và lươn rán. Bát tam tam lươn khi chín có thêm rau răm và tía tô.
Món ăn được bày trong bát với 3 lớp: bên dưới là chuối đậu, tiếp đến là thịt và sườn, rồi xếp những miếng lươn lên trên cùng, cuối cùng là tưới nước cốt đậm đà lên. Bát tam tam lươn có độ sệt vừa phải, tỏa hương thơm phức và mang vị béo ngậy.
6. Chè kho Bát Tràng
Chè kho Bát Tràng thường được người dân Bát Tràng ăn cùng bánh chưng. Đây là món chè phổ biến trong các dịp lễ, tết, đặc biệt là vào mùa đông, mang lại hương vị ngọt ngào, ấm nóng lan tỏa khắp khoang miệng.
Món chè kho sánh mịn và ngọt thanh, được làm từ bột và đỗ xanh nấu cùng nước đường. Khi thưởng thức, chè kho thường được thêm mứt bí, hạt sen và rắc thêm vừng rang sẽ thơm ngon hơn. Sự hòa quyện của các nguyên liệu mang đến một món chè mềm dẻo, hương vị thanh dịu.
7. Cá kho bảy tầng
Cá kho bảy tầng là món ăn thể hiện sự công phu của ẩm thực Bát Tràng. Cá được kho trong nồi đất, với lượng nước chỉ vừa đủ xâm xấp và được đun nhỏ lửa trong thời gian dài để các nguyên liệu hòa quyện hương vị.
Điểm đặc biệt của cá kho bảy tầng chính là cách xếp lớp các nguyên liệu, tạo nên sự phức tạp và hấp dẫn trong từng tầng món ăn.
- Tầng dưới cùng là lớp riềng mỏng
- Tầng thứ 2 là cá chép cắt khúc đã ướp gia vị
- Tầng thứ 3 là dẻ sườn
- Tầng thứ 4 là trứng luộc
- Tầng thứ 5 tiếp tục là 1 lớp cá
- Tầng thứ 6 là lớp trứng thứ hai
- Tầng thứ 7 là lớp sườn cuối cùng
Khi hoàn thành, món cá kho bảy tầng có vị đậm đà, từng lớp nguyên liệu thấm đượm gia vị, quyện lại với nhau, tạo nên một hương vị hấp dẫn khó cưỡng.
Ẩm thực Bát Tràng hiện đại phục vụ du khách
Ẩm thực Bát Tràng đã được biến tấu một cách tinh tế để vừa giữ được bản sắc truyền thống, vừa phù hợp với sở thích, nhu cầu của thực khách trong nước và quốc tế. Các món ăn truyền thống, vốn được chế biến cầu kỳ, trang trí tỉ mỉ, nay đã được cải tiến để trở nên dễ ăn hơn, bày biện sang trọng, mang đến trải nghiệm ẩm thực hấp dẫn.
Bên cạnh những món ăn đặc trưng trên mâm cỗ truyền thống, ẩm thực Bát Tràng hiện đại còn mở rộng và cập nhật thêm nhiều món mới để đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách. Các món ăn mới hiện nay được ưa chuộng như nem rán, chim bồ câu hầm, miến xào,…
Sự thay đổi trong các món ăn hiện nay của Bát Tràng hợp khẩu vị của hầu hết du khách đến từ bất kỳ đâu. Tạo ra một trải nghiệm ẩm thực độc đáo, hòa quyện hương vị quá khứ và hiện tại, thu hút đông đảo du khách đến khám phá và thưởng thức.
Sự khác biệt giữa món ăn truyền thống và ẩm thực hiện đại của Bát Tràng là gì?
Nền ẩm thực Bát Tràng ngày nay là sự kết hợp hoàn hảo giữa những giá trị truyền thống và sự đổi mới hiện đại. Tuy có sự thay đổi, nhưng giá trị văn hóa và sự tinh túy của ẩm thực Bát Tràng vẫn được gìn giữ, phát triển một cách hài hòa.
Dưới đây là bảng so sánh giữa hai phong cách ẩm thực này:
| Tiêu chí | Ẩm thực truyền thống | Ẩm thực hiện đại |
| Nguồn nguyên liệu | Nguyên liệu được mua và sử dụng trong ngày, tươi mới, không bảo quản lâu (vì xưa chưa có phương pháp bảo quản đảm bảo) | Có thể sử dụng nguyên liệu bảo quản để phục vụ số lượng lớn khách hàng lớn trong ngày |
| Trang trí món ăn | Trang trí cầu kỳ, thường là hình rồng, phượng để thể hiện địa vị cao quý | Trang trí đơn giản hơn, nhưng vẫn giữ được nét đặc trưng, đầy đặn, hấp dẫn người thưởng thức |
| Các món ăn | Các món ăn truyền thống đặc trưng như su hào xào mực, canh măng mực, bánh chưng,… | Giữ nguyên các món ăn truyền thống và phát triển thêm nhiều món ăn mới như nem rán, miến xào, chim câu hầm, giò lụa, chả quế, canh bóng,… |
Vai trò của ẩm thực trong văn hóa Bát Tràng
Vai trò của ẩm thực trong văn hóa Bát Tràng được thể hiện rõ nét qua 4 khía cạnh sau:
Mối liên hệ giữa ẩm thực và gốm sứ Bát Tràng
Các món ăn của Bát Tràng khi phục vụ thực khách đều được bày biện lên những bộ bát đĩa Bát Tràng tinh xảo, đẹp mắt.
Bát đĩa gốm sứ góp phần nâng tầm giá trị của món ăn, an toàn với người sử dụng. Đồng thời quảng bá sản phẩm làng nghề đến với đông đảo bạn bè trong nước và quốc tế.
Quảng bá các mẫu bát đĩa gốm sứ Bát Tràng tới nhiều du khách
Các món ăn trong các lễ hội, sự kiện văn hóa
Trong các lễ hội làng gốm Bát Tràng, sự kiện văn hóa làng nghề, ẩm thực Bát Tràng truyền thống xuất hiện trên các mâm cỗ cúng dâng hương. Những món trên mâm cỗ cúng thể hiện lòng thành kính đối với các vị thần linh, tổ nghề.
Ngoài ra, mâm cỗ cúng được nấu công phu, kỹ lưỡng, bày biện đẹp mắt cũng góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của làng nghề.
Trải nghiệm ẩm thực địa phương khi du lịch Bát Tràng
Du lịch Bát Tràng không chỉ dừng lại ở việc khám phá các làng gốm và sản phẩm gốm sứ mà còn là cơ hội để trải nghiệm ẩm thực địa phương độc đáo. Du khách có thể thưởng thức các món ăn truyền thống tại các nhà hàng và quán ăn nổi tiếng, như canh măng mực hay xôi vò chè đường.
Ngoài trải nghiệm ẩm thực, du khách còn có thể tham gia vào các hoạt động khác khi du lịch Bát Tràng như:
- Tự tay làm gốm
- Tham gia lễ hội làng gốm Bát Tràng
- Mua sắm tại chợ gốm
- Chụp ảnh lưu niệm tại bảo tàng gốm
Thể hiện đời sống văn hóa của người dân địa phương
Ẩm thực là 1 phần trong đời sống văn hóa của người dân địa phương. Mỗi món ăn, cách chế biến và bày biện đều thể hiện phong cách sống cẩn thận, chỉn chu, tỉ mỉ của người dân ở đây.
Ngoài ra, đây cũng là những món ăn quen thuộc trong bữa cơm hàng ngày của người Bát Tràng. Việc gìn giữ và phát huy các món ăn truyền thống đồng thời là cách để bảo tồn bản sắc văn hóa và lịch sử của vùng đất này.
Gợi ý 1 số nhà hàng, quán ăn nổi tiếng tại Bát Tràng
Dưới đây là những 5 nhà hàng, quán ăn nổi tiếng nhất tại Bát Tràng:
- Nhà hàng Hòa Thu (Nghệ nhân Phạm Thị Hòa)
- Địa chỉ: Thôn 1 khu làng cổ Bát Tràng
- Thời gian mở cửa: 9:00 – 20:00
- Số điện thoại: 091.552.8938
- Nhà hàng Tràng An (Nghệ nhân ẩm thực Phạm Thị Diệu Hoài)
- Địa chỉ: Số nhà 32, thôn 2, làng cổ Bát Tràng
- Thời gian mở cửa: 9:00 – 20:00
- Số điện thoại: 091.793.4688
- Nhà cổ kiến trúc Pháp (Nghệ nhân ẩm thực Nguyễn Thị Lâm)
- Địa chỉ: Thôn 1, làng Bát Tràng
- Thời gian mở cửa: 9:00 – 20:00
- Số điện thoại: 0866.959.288
- Nhà hàng Tùng Hương
- Địa chỉ: Thôn 3, làng Bát Tràng
- Thời gian mở cửa: 8:00 – 15:00
- Số điện thoại: 090.326.2222
- Khu chợ ăn uống làng Bát Tràng
- Địa chỉ: Thôn 3, Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội
- Giờ mở cửa: 9:00 – 16:00