Nghệ Nhân ưu tú Nguyễn Văn Lợi: Dấu Ấn Nghệ Thuật Trên Men Raku Việt

Khi nhắc đến Bát Tràng, chắc chắn phải nhắc đến nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi ( Nguyễn Lợi ), người đã làm nên tên tuổi với dòng men Raku độc đáo.

Với lòng đam mê và sự cống hiến trọn đời cho nghệ thuật gốm, ông đã đạt được nhiều thành tựu, đóng góp vào sự phát triển di sản làng nghề Bát Tràng.

Hành trình gắn bó với nghề gốm của nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi

Nghệ nhân gốm Nguyễn Văn Lợi sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống làm gốm lâu đời (từ năm 1736) tại làng gốm Bát Tràng. Ông đã sớm được tiếp xúc với nghề gốm của tổ tiên và nuôi dưỡng tình yêu với đất sét từ khi còn nhỏ.

Ông Lợi luôn tâm niệm mỗi tác phẩm gốm tạo ra đều là một câu chuyện, một phần văn hóa của dân tộc được truyền tải qua từng đường nét, hoa văn.

“Tôi không muốn chỉ làm ra một sản phẩm đẹp. Tôi muốn mỗi tác phẩm gốm đều kể một câu chuyện, một phần văn hóa của cha ông.” – Nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi chia sẻ.

Sau năm 1986, khi làng nghề gốm Bát Tràng được phát triển tự do, nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi cùng gia đình đã mạnh dạn mở xưởng sản xuất gốm riêng. Vừa kế thừa tinh hoa nghề gốm truyền thống, ông vừa không ngừng tìm tòi, sáng tạo để tạo ra những sản phẩm gốm mới lạ, độc đáo, mang đậm dấu ấn cá nhân.

Ông Lợi mở xưởng gốm riêng để phát huy truyền thống gia đình

Với tâm huyết và tình yêu nghề, nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi đã góp phần đưa gốm Bát Tràng đến gần hơn với công chúng, khẳng định vị thế của làng nghề truyền thống trong thời đại mới.

“Mỗi hoa văn trên gốm là một phần di sản văn hóa, là câu chuyện của cha ông ta. Chúng tôi chỉ là người kể lại câu chuyện ấy qua nghề gốm.” – Nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi đã chinh phục men Raku đầy thử thách như thế nào?

Hành trình chinh phục men Raku của nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi là một câu chuyện về sự kiên trì, đam mê và bản lĩnh vượt qua thử thách.

Xuất hiện từ thế kỷ XVI tại Nhật Bản, men Raku nổi tiếng với vẻ đẹp hoang dại, độc đáo, mang đến cho mỗi tác phẩm nét riêng biệt không thể sao chép. Tuy nhiên, việc chế tác men Raku tại Việt Nam gặp phải không ít khó khăn do sự khác biệt về khí hậu, nguyên liệu và kỹ thuật nung.

Ông chia sẻ: “Ngày đầu nghiên cứu, sản phẩm thường vỡ khi nung ở nhiệt độ cao. Nhưng tôi không bỏ cuộc, vì tôi biết rằng trong sự thất bại, luôn có cơ hội.”

Ông Lợi tìm ra cách phối liệu để tạo ra màu sắc men Raku

Và quả thật, sau gần 5 năm miệt mài thử nghiệm, ông đã tìm ra công thức phối liệu phù hợp, giúp gốm Raku chịu được sốc nhiệt mà vẫn giữ nguyên vẻ đẹp huyền ảo.

Điều đặc biệt ở dòng men Raku mà ông chế tác nằm ở sự biến đổi màu sắc kỳ diệu. Trong lò nung, gốm Raku như sống lại, chuyển mình qua từng sắc thái khi được tác động bởi các thủ pháp như phủ tro, lá cây, giấy báo… 

Mỗi sản phẩm ra lò đều mang một vẻ đẹp độc nhất vô nhị, như chứa đựng linh hồn và hơi thở riêng. 

Chính sự kiên trì, sáng tạo không ngừng nghỉ đã giúp nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi chinh phục thành công men Raku, góp phần làm phong phú thêm di sản gốm Bát Tràng.

Lọ Hoa Men Raku: Thành Tựu Để Đời

Đỉnh cao của hành trình này chính là tác phẩm lọ hoa men Raku, tác phẩm giành giải Nhất tại Hội thi Sản phẩm Thủ công Mỹ nghệ năm 2020. Đây không chỉ là một sản phẩm gốm mà còn là biểu tượng cho sự giao thoa giữa văn hóa Nhật Bản và truyền thống Việt Nam.

Điểm đặc biệt nằm ở những hoa văn cổ Việt Nam được khéo léo lồng ghép vào lọ gốm như: hoa Phù Dung, Cúc Lê, Cúc Trần, biến nó thành một “sứ giả văn hóa” Việt Nam. 

“Tôi không muốn chỉ làm ra một sản phẩm đẹp. Tôi muốn mỗi tác phẩm gốm đều kể một câu chuyện, một phần văn hóa của cha ông,” ông chia sẻ.

Giải thưởng danh giá ghi nhận cho tài năng, tâm huyết của nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi. Ngoài ra, đây còn là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự phát triển vượt bậc của gốm Bát Tràng. Lọ hoa men Raku đã góp phần nâng tầm giá trị của gốm Việt trên trường quốc tế, khẳng định vị thế của thủ công mỹ nghệ Việt Nam.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi đã gìn giữ và phát huy nghề gốm Bát Tràng ra sao?

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi đã giữ gìn và phát huy nghề gốm Bát Tràng bằng cách có trách nhiệm với di sản của cha ông, giữ được ngọn lửa làm nghề nhiệt huyết và truyền cảm hứng cho thế hệ mới, cụ thể như sau:

Trách nhiệm giữ gìn di sản văn hóa

Ông Nguyễn Văn Lợi cùng những nghệ nhân làng nghề luôn ý thức được trách nhiệm bảo tồn và phát huy di sản của cha ông. Ông tâm niệm phải đưa gốm Bát Tràng vươn xa hơn nữa, để bạn bè quốc tế biết đến gốm Việt Nam như một giá trị văn hóa bền vững.

Ông Lợi đã cùng với vợ là nghệ nhân Phạm Thị Châu đã dày công nghiên cứu và phục dựng thành công nhiều dòng men cổ quý hiếm như: men lục, nâu mật thời Lý, men xanh tràm thời Lê – Trần,… 

Cặp đôi đã được phong danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú vào năm 2003, trở thành biểu tượng của sự đồng hành và sáng tạo trong nghệ thuật gốm.

Nghệ nhân Phạm Thị Châu luôn đồng hành và sáng tạo cùng chồng trong nghề

Người giữ lửa nghề gốm Bát Tràng

Bên cạnh việc bảo tồn nghề gốm truyền thống, nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi còn không ngừng sáng tạo, tìm tòi để làm mới gốm Bát Tràng. 

Các sản phẩm gốm của ông, đặc biệt là dòng men Raku, đã được giới thiệu và đón nhận tại nhiều quốc gia trên thế giới như Canada, Anh, Hà Lan,… 

Người truyền cảm hứng cho thế hệ mai sau

Với tâm huyết và những thành tựu đạt được, nghệ nhân Nguyễn Văn Lợi đã trở thành một tấm gương sáng, truyền cảm hứng cho các thế hệ nghệ nhân trẻ của làng gốm Bát Tràng.

Gia đình ông cũng luôn bền bỉ giữ vững truyền thống làng nghề, với tâm niệm: “Bạch bát chân truyền nê tác bảo – Hồng lô đào chú thổ thành kim” (Tạm dịch: “Truyền nghề làm bát bùn hóa quý – Lò lửa hun đúc đất thành vàng”)