Hành trình chuyển đổi xanh và phát triển bền vững của làng gốm Bát Tràng

Làng gốm Bát Tràng, một di sản văn hóa lâu đời của Hà Nội, đã trải qua một cuộc cách mạng đáng kinh ngạc trong việc chuyển đổi sang sản xuất xanh và phát triển bền vững.

Từ một khu vực bị ô nhiễm nặng nề, Bát Tràng đã vươn mình trở thành một điểm sáng về bảo vệ môi trường và phát triển du lịch, đồng thời vẫn duy trì được bản sắc văn hóa và chất lượng sản phẩm gốm sứ nổi tiếng.

Tình trạng ô nhiễm của làng gốm Bát Tràng trước khi chuyển đổi như thế nào?

Bát Tràng là làng nghề gốm sứ truyền thống có lịch sử lâu đời, nổi tiếng với các sản phẩm gốm sứ cao cấp đáp ứng nhu cầu trong và ngoài nước. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, Bát Tràng đã trải qua giai đoạn khủng hoảng nghiêm trọng do vấn đề ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến thương hiệu, hình ảnh và chất lượng sống của làng nghề.

Trước đây, tình trạng ô nhiễm môi trường của làng gốm Bát Tràng khá nghiêm trọng do việc sản xuất sử dụng lò than để nung gốm, cụ thể như sau:

• Ô nhiễm không khí: Lượng bụi vượt quá tiêu chuẩn môi trường 3 – 3,5 lần, nồng độ CO2, SO2, NO2 vượt chuẩn 1,5 – 2 lần.
• Tiêu thụ nhiên liệu lớn: Mỗi năm Bát Tràng tiêu thụ khoảng 70.000 tấn than.
• Phát thải chất ô nhiễm: Khoảng 130 tấn bụi và 6.800 tấn tro xỉ thải ra môi trường hàng năm.
• Ô nhiễm nước và đất: Nước thải không được xử lý, chất thải rắn và hóa chất gây ô nhiễm nguồn nước và đất.
• Ô nhiễm tiếng ồn: Do hoạt động sản xuất, vận chuyển nguyên vật liệu và sản phẩm.

Quá trình chuyển đổi sang công nghệ sạch của Bát Tràng

Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, chính quyền và người dân Bát Tràng đã quyết tâm thực hiện chuyển đổi sang công nghệ sản xuất sạch và đạt được những kết quả tích cực.

Lò gas nung gốm hiện đại tại Bát Tràng được áp dụng rộng rãi

Áp dụng công nghệ lò nung gas

Điểm nhấn trong quá trình chuyển đổi là việc thay thế lò than truyền thống bằng lò nung gas hiện đại. Dưới đây là bảng so sánh 2 lò nung truyền thống và hiện đại ngày nay qua 5 tiêu chí:

Tiêu chí	Lò than truyền thống	Lò nung gas hiện đại
Thời gian nung	3-5 ngày liên tục	Rút ngắn đáng kể
Chất thải rắn	2,5 tấn/mẻ nung	Gần như không có
Tỷ lệ sản phẩm đạt chuẩn	60-70%	95%
Kiểm soát nhiệt độ	Khó khăn	Chính xác và ổn định
Ô nhiễm môi trường	Nghiêm trọng	Giảm đáng kể

Ngoài ra, bạn đọc tìm hiểu thêm về các loại lò nung tại Bát Tràng từ xưa đến nay để thấy được sự phát triển của làng nghề trong khâu nung đúc sản phẩm.

Kết quả của quá trình chuyển đổi

Ông Phạm Huy Khôi (Chủ tịch UBND xã Bát Tràng), cho biết hiện nay gần 1.000 hộ dân trong làng đã sử dụng lò nung gốm bằng khí gas hóa lỏng (LPG). Nhờ việc hơn 90% số hộ sản xuất gốm sứ chuyển sang công nghệ lò gas LPG, Bát Tràng đã chính thức  chuyển từ làng nghề khói bụi sang làng nghề xanh.

Sau thời gian nỗ lực, Bát Tràng đã đạt được những kết quả đáng kể:

• Giảm đáng kể lượng phế phẩm và hạn chế ô nhiễm môi trường.
• Nâng cao chất lượng sản phẩm: tỷ lệ sản phẩm đạt tiêu chuẩn lên đến 95%.
• Giảm chi phí sản xuất: tiết kiệm 20-60% chi phí so với sử dụng lò than.
• Cải thiện điều kiện làm việc và sức khỏe cho người lao động.

Cuộc cách mạng xanh tác động gì đến kinh tế và xã hội làng gốm?

Việc chuyển đổi sang công nghệ sạch không chỉ mang lại lợi ích về môi trường mà còn tạo ra những tác động tích cực về kinh tế và xã hội cho Bát Tràng.

Phát triển du lịch là nghề

Bát Tràng đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn của Hà Nội với nhiều sáng kiến:

Làng nghề phát triển du lịch thu hút được nhiều du khách ghé thăm

• Xây dựng cổng thông tin điện tử Bát Tràng
• Lắp đặt wifi miễn phí
• Sử dụng máy thuyết minh tự động
• Phát triển ứng dụng du lịch Bát Tràng
• Cung cấp trải nghiệm thực tế ảo
• Sử dụng xe điện thông minh phục vụ du khách

Kết quả là lượng khách đến Bát Tràng tăng đáng kể:

Chỉ tiêu	Số liệu
Tổng lượt khách/năm	Khoảng 200.000 lượt
Khách quốc tế	Chiếm khoảng 10%
Học sinh, sinh viên và thanh niên	Chiếm khoảng 40%
Lượt khách cao điểm/ngày	Gần 10.000 lượt

Mở rộng thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm

Việc áp dụng công nghệ sạch đã giúp Bát Tràng nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường:

Sản phẩm sản xuất số lượng lớn, đảm bảo chất lượng nhờ áp dụng lò nung hiện đại

• Sản phẩm gốm Bát Tràng ngày càng đa dạng về chủng loại và kiểu dáng.
• Thị trường tiêu thụ mở rộng khắp cả nước và xuất khẩu sang nhiều nước như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan.
• Giá trị sản phẩm tăng do chất lượng được cải thiện và hình ảnh thân thiện với môi trường.

Bài học kinh nghiệm và hướng phát triển tương lai

Thành công của Bát Tràng trong việc chuyển đổi sang sản xuất xanh cung cấp nhiều bài học quý giá:

• Sự quyết tâm và đồng thuận của cộng đồng là yếu tố then chốt.
• Cần có sự hỗ trợ và định hướng từ chính quyền địa phương.
• Đầu tư vào công nghệ sạch mang lại lợi ích lâu dài, dù chi phí ban đầu có thể cao.
• Kết hợp hài hòa giữa bảo tồn truyền thống và áp dụng công nghệ hiện đại.
• Phát triển du lịch gắn liền với bảo vệ môi trường và giữ gìn bản sắc văn hóa.

Hướng phát triển tương lai của Bát Tràng:

• Tiếp tục nghiên cứu và áp dụng công nghệ sản xuất tiên tiến, thân thiện với môi trường.
• Đẩy mạnh quảng bá thương hiệu gốm sứ Bát Tràng trên thị trường quốc tế.
• Phát triển mô hình du lịch bền vững, kết hợp trải nghiệm văn hóa và sản xuất.
• Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành gốm sứ.
• Xây dựng Bát Tràng thành một điểm đến văn hóa – du lịch – sáng tạo của Thủ đô.

Tóm lại, hành trình chuyển đổi xanh của làng gốm Bát Tràng là một minh chứng sống động cho khả năng kết hợp giữa bảo tồn di sản văn hóa, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Bài học từ Bát Tràng không chỉ có giá trị cho các làng nghề truyền thống khác mà còn cho cả quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam trong bối cảnh phát triển bền vững.