Khám phá các họa tiết và hoa văn đặc trưng trên gốm sứ Bát Tràng

Gốm sứ Bát Tràng không chỉ nổi tiếng bởi chất lượng mà còn được biết đến với những họa tiết trang trí mang ý nghĩa phong thủy sâu sắc. Những họa tiết như Tùng Hạc, Tứ Linh, Sơn Thủy, Hoa Sen,… mang ý nghĩa trường thọ, may mắn, bình an và thịnh vượng cho người sở hữu. 

Bên cạnh tìm hiểu về đặc điểm và ý nghĩa của các họa tiết đặc trưng, bài viết sẽ giới thiệu về những đề tài trang trí phổ biến trên gốm sứ gồm: chim muông, linh vật, phong thủy,… 

Ngoài ra, Bát Tràng Việt Nam cũng sẽ chia sẻ về các kỹ thuật trang trí họa tiết trên gốm sứ như vẽ tay, khắc chìm, đắp nổi,… Cùng với đó là các giá trị phong thủy, thẩm mỹ, văn hóa mà họa tiết, hoa văn mang lại cho gốm sứ Bát Tràng.

Họa tiết Thuận buồm xuôi gió

Thuận Buồm Xuôi Gió là hình ảnh chiếc thuyền buồm với cánh buồm căng phồng no gió vượt biển khơi. Trong văn hóa Việt Nam, họa tiết này tượng trưng cho câu thành ngữ “Xuôi chèo mát mái” nghĩa là mọi việc đều thuận lợi, không gặp khó khăn hay trở ngại nào.

Các vật phẩm gốm sứ họa tiết Thuận buồm xuôi gió biểu trưng cho sự may mắn, suôn sẻ trên mọi hành trình, đặc biệt là lĩnh vực kinh doanh. Sản phẩm mang lại sự thịnh vượng khi sử dụng và thay cho lời chúc tốt đẹp khi làm quà tặng.

Bình hút lộc và mai bình Bát Tràng họa tiết Thuận buồm xuôi gió làm quà tặng ý nghĩa, thay lời chúc thành công cho người nhận

Thuận buồm xuôi gió được chế tác khéo léo trên đa dạng sản phẩm gốm Bát Tràng, đặc biệt là các vật phẩm phong thủy trang trí chẳng hạn như bình hút lộc, đĩa cảnh, mai bình, nậm rượu,…

Các sản phẩm gốm Bát Tràng chế tác họa tiết Thuận buồm xuôi gió tinh xảo trang trí không gian ấn tượng

Họa tiết Công Đào

Họa tiết Công Đào trên đồ gốm Bát Tràng là hình ảnh đôi chim công với chiếc đuôi dài duyên dáng, lông vũ rực rỡ, đậu trên cành đào nở rộ tươi tắn. 

Chim công ngoài là biểu tượng của sự cao sang, quyền quý còn có tác dụng xua đuổi tà khí, mang lại bình an cho gia đạo. Cùng với đó là hình ảnh hoa đào – loài hoa tượng trưng cho mùa xuân, sự sinh sôi và năng lượng tích cực cho cuộc sống.

Vật phẩm phong thủy họa tiết công đào có tác dụng xua đuổi tà khí, mang lại bình an cho gia đạo

Họa tiết Công Đào được nghệ nhân Bát Tràng chế tác vẽ tay, đắp nổi, vẽ vàng tỉ mỉ, thường thấy trên các sản phẩm gốm sứ phong thủy cao cấp như mai bình tích lộc, lộc bình, bình hút lộc,… 

Gốm sứ phong thủy lọ tỏi, lục bình, lọ chóe họa tiết công đào sang trọng

Họa tiết Hoa Sen

Hoa sen là 1 trong những mẫu họa tiết phổ biến nhất trên các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng. Bởi sen là loài hoa cao quý, tượng trưng cho sự thuần khiết, thanh tịnh, nghị lực vượt qua mọi khó khăn để hướng đến những giá trị tốt đẹp.

Về mặt phong thủy, hoa sen mang lại phú quý, may mắn và bình an cho gia chủ. Họa tiết sen trên các sản phẩm gốm sứ có khả năng điều tiết hanh thông vận khí, hỗ trợ chiêu tài, hút lộc. Họa tiết hoa sen còn mang lại sự hài hòa, giúp cải thiện không gian sống và tâm trạng của người sở hữu.

Các sản phẩm gốm sứ họa tiết hoa sen mang lại sự phú quý, bình an khi trưng bày trong không gian

Hoa sen được ứng dụng trên đa dạng các dòng sản phẩm Bát Tràng như gốm sứ gia dụng (bát đĩa, ấm chén, hũ đựng trà,…), gốm sứ trang trí (bình hoa, lộc bình, bình hút lộc,…). Đặc biệt là bộ đồ thờ họa tiết sen được ưa chuộng sử dụng trên bàn thờ Phật, bàn thờ gia tiên trong gia đình.

Các sản phẩm gia dụng, trang trí, thờ cúng họa tiết sen phục vụ đời sống

Họa tiết Tùng Hạc Diên Niên

Tùng Hạc Diên Niên (hay còn gọi là Bách Hạc Quần Tùng) là mẫu họa tiết mang ý nghĩa về sự trường thọ trong văn hóa phương Đông. Nổi bật với hình ảnh bầy chim hạc đứng quanh cây tùng lớn.

Họa tiết Tùng Hạc đại diện cho sự thanh cao, mang lại sức khỏe, bình an và phú quý. Trong phong thủy, họa tiết này còn tạo nên sự cân bằng âm dương, thu hút nhiều năng lượng tích cực cho chủ sở hữu.

Vật phẩm phong thủy mai bình và bình hút lộc họa tiết tùng hạc diên niên đắp nổi mang lại sức khỏe, phú quý cho gia chủ

Các vật phẩm gốm sứ như tranh gốm, lục bình, bình hút lộc, đĩa cảnh,… trang trí Tùng Hạc Diên Niên rất được yêu thích để trang trí không gian sống. Ngoài ra, đây còn là những món quà tặng ý nghĩa trong các dịp lễ như mừng thọ, tân gia,…

Các sản phẩm gốm sứ họa tiết Tùng Hạc thích hợp làm quà tặng trong nhiều dịp đặc biệt

Họa tiết Tứ Linh

Họa tiết Tứ Linh gồm 4 loài linh thú cao quý nhất trong phong thủy là: Long (Rồng), Lân (Kỳ Lân), Quy (Rùa) và Phụng (Phượng Hoàng). 

Đây là những linh vật đại diện cho sức mạnh, sự uy quyền, trường thọ và vẻ đẹp hoàn mỹ. Đặt gốm sứ họa tiết tứ linh trong nhà giúp kích hoạt vượng khí, mang lại sự thăng tiến trong công việc và sức khỏe cho gia chủ.

Với những ý nghĩa phong thủy tích cực đó, các sản phẩm gốm sứ họa tiết tứ linh như lục bình, tranh gốm, đĩa cảnh,… rất được yêu thích để bày trí không gian sống và làm việc.

Tranh gốm và lục bình họa tiết Tứ Linh chế tác tinh xảo

Họa tiết Lý Ngư Vọng Nguyệt

Họa tiết Lý Ngư Vọng Nguyệt (còn gọi là Cá Chép Chơi Trăng) mô tả sống động cảnh cá chép ngoi lên mặt nước, say mê ngắm ánh trăng tròn phản chiếu trên mặt nước yên tĩnh. Hình ảnh này vừa mang giá trị thẩm mỹ vừa mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc.

Ánh trăng tròn là biểu tượng của sự viên mãn, hạnh phúc, thành công. Cá chép gắn liền với hình ảnh “cá chép vượt vũ môn hóa rồng” – biểu trưng cho việc vượt qua mọi khó khăn, thách thức để đạt được mục tiêu. Sự kết hợp giữa cá chép và ánh trăng trong họa tiết “Lý Ngư Vọng Nguyệt” thể hiện tinh thần phấn đấu không ngừng để đạt được thành công và hạnh phúc trọn vẹn. 

Chính vì vậy, họa tiết này được các nghệ nhân Bát Tràng yêu thích và đưa vào nhiều sản phẩm gốm sứ phong thủy như lục bình, tranh gốm, bình hút lộc hay các vật phẩm thờ cúng. 

Họa tiết Lý Ngư Vọng Nguyệt được trang trí trên lục bình, bình hút lộc, tranh gốm

Họa tiết Sơn Thủy Hữu Tình

Sơn Thủy Hữu Tình là bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và thơ mộng, tái hiện cảnh núi non, sông suối, cây cỏ, chim muông. Tất cả các chi tiết này đại diện cho ngũ hành phong thủy: Kim, Thủy, Mộc, Hỏa, Thổ, mang lại nguồn sinh khí dồi dào cho cuộc sống.

Về mặt phong thủy, họa tiết Sơn Thủy Hữu Tình tạo nên sự cân bằng, thu hút nhiều năng lượng tích cực. Từ đó, các sản phẩm gốm sứ Sơn Thủy có khả năng mang đến tài lộc, may mắn và thịnh vượng cho chủ sở hữu. 

Chính vì giá trị phong thủy và nghệ thuật mà họa tiết Sơn Thủy Hữu Tình được vẽ trên nhiều sản phẩm gốm Bát Tràng. Nổi bật nhất phải kể đến là các sản phẩm lu chậu cảnh, bộ ấm chén, lục bình,…

Lục bình và đĩa cảnh họa tiết sơn thủy vẽ tay ấn tượng

Họa tiết Lưỡng Long Chầu Nguyệt

Họa tiết Lưỡng Long Chầu Nguyệt còn có nhiều tên gọi khác là Song Long Chầu Nguyệt, hay Rồng Chầu Mặt Nguyệt. Đây là họa tiết thể hiện hình ảnh 2 con rồng uốn lượn, đối xứng nhau, cùng hướng về mặt trăng ở chính giữa, thể hiện sự quy tụ sức mạnh.

Bên cạnh sự hội tụ sức mạnh của rồng, họa tiết Lưỡng Long Chầu Nguyệt trên gốm sứ còn thể hiện sự cân bằng âm dương, tạo điều kiện thuận lợi để chiêu tài, tích lộc, đem lại phú quý, cát tường cho gia chủ.

Họa tiết rồng thể hiện quyền uy, mang đến sự thịnh vượng, phú quý 

Các thợ gốm Bát Tràng chế tác họa tiết Lưỡng Long Chầu Nguyệt trên các món đồ thờ cúng như bát hương, mâm bồng, bình hoa,… Họa tiết thường được vẽ tay men lam hoặc đắp nổi men rạn tinh xảo, sắc nét, góp phần nâng tầm không gian thờ cúng thiêng liêng.

Các vật phẩm thờ cúng men rạn họa tiết lưỡng long chầu nguyệt đắp nổi

Họa tiết Cuốn Thư

Họa tiết Cuốn Thư trên gốm sứ mô phỏng hình ảnh cuốn thư cổ – nơi lưu giữ những văn kiện, sử sách trong thời phong kiến. Đây là biểu tượng gắn liền với tri thức, văn chương và sự uyên bác. 

Ngoài giá trị về văn hóa và tri thức, họa tiết cuốn thư còn mang ý nghĩa phong thủy giúp ngăn chặn tà khí, bảo vệ ngôi nhà và mang lại bình an, may mắn cho gia chủ. Chính vì vậy, các sản phẩm gốm sứ họa tiết cuốn thư thường được đặt trong phòng khách, phòng thờ.

Hoa văn cuốn thư trên gốm sứ Bát Tràng hiện có các mẫu như: Tứ Linh, Phúc – Đức, Vạn sự như ý, Phúc Lộc Thọ,… được chế tác tinh xảo trên bình hút lộc, đồ thờ cúng, mai bình, lục bình.

Cuốn thư đắp nổi Phúc Đức, Phúc Lộc Thọ, Vạn sự như ý trên các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng

Những đề tài trang trí họa tiết nào được ưa chuộng trên gốm sứ Bát Tràng?

Những họa tiết trên là những mẫu nổi bật nhất, được các nghệ nhân Bát Tràng khai thác từ 6 đề tài trang trí trên gốm sứ sau:

• Linh vật phong thủy: Bao gồm các hình tượng tứ linh, phượng, rồng, long mã, rùa,… trong phong thủy.

• Hoa văn hoa lá: Các họa tiết về loài hoa như hoa sen, hoa mai, hoa cúc, hoa đào, hoa phù dung,… 

Bộ bát đĩa, bình hoa, bình phong thủy gốm sứ Bát Tràng họa tiết hoa

• Hoa văn chim muông: Các loài chim như chim công, chim hạc, chim trĩ, chim én, chim vẹt,… 

• Họa tiết phong thủy: Gồm các hình ảnh như Ngư ông đắc lợi, Thuận buồm xuôi gió, Mã đáo thành công,…

Họa tiết Mã đáo thành công, Thuận buồm xuôi gió, Công danh phú quý,… vẽ tay trên lộc bình men hanh vàng

• Phong cảnh: Các cảnh vật trong đời sống như sơn thủy, cảnh đi săn, cảnh đánh cá,…

• Câu chúc: Các câu chúc như “Phát tài phát lộc,” “Vạn sự như ý” thường được kết hợp trên các sản phẩm gốm sứ, mang ý nghĩa cầu mong sự sung túc, bình an và may mắn cho gia chủ.

Các câu chúc mang ý nghĩa phát tài, thịnh vượng chế tác trên gốm sứ

Bên cạnh họa tiết, bạn đọc tìm hiểu thêm về các đặc điểm đặc trưng của gốm sứ Bát Tràng khác như dòng men, loại hình gốm sứ,…

Các kỹ thuật nào sử dụng để trang trí họa tiết tại Bát Tràng?

Các nghệ nhân, thợ gốm Bát Tràng sử dụng nhiều kỹ thuật tinh xảo để trang trí họa tiết trên gốm sứ. Dưới đây là 8 kỹ thuật phổ biến nhất:

• Vẽ tay: Dùng bút lông để vẽ thủ công định hình, định cảnh họa tiết trực tiếp lên bề mặt gốm sứ bằng men màu hoặc men lam.
• Khắc chìm: Kỹ thuật sử dụng dụng cụ khắc các đường nét sâu, khuyết vào men gốm, tạo hiệu ứng hoa văn độc đáo.
• Đắp nổi: Đắp đất lên một số vùng trên bề mặt sản phẩm và sau đó cắt tỉa để tạo hình trang trí.
• Bôi men chảy: Phương pháp dùng men để trang trí quanh miệng sản phẩm, khi nung men chảy xuống, tạo nên hiệu ứng đặc biệt.
• Đánh chỉ: Vẽ các đường chỉ quanh miệng, thân hoặc chân sản phẩm bằng men màu hoặc vàng kim để tạo điểm nhấn.
• Dát vàng: Sử dụng vàng 24K phủ lên các họa tiết đắp nổi, tạo nên vẻ đẹp sang trọng và quý phái.
• In màu: Phương pháp hấp decal họa tiết in màu lên sản phẩm sau khi đã hoàn thiện.

Trang trí họa tiết chỉ là 1 phần trong quy trình tạo nên sản phẩm gốm sứ hoàn thiện. Hãy tiếp tục khám phá thêm các kỹ thuật chế tác gốm sứ độc đáo của người Bát Tràng.

Họa tiết mang lại giá trị gì cho gốm sứ Bát Tràng?

Những họa tiết trang trí mang lại 3 giá trị quan trọng cho các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng:

• Giá trị phong thủy: Nhiều họa tiết như Tứ Linh, Thuận buồm xuôi gió, Tùng hạc diên niên,… đều là những biểu tượng phong thủy, thu hút tài lộc, may mắn, giúp chủ sở hữu cân bằng năng lượng, mang lại sự thịnh vượng trong cuộc sống và công việc.
• Giá trị thẩm mỹ: Họa tiết, hoa văn trên gốm sứ được chế tác tinh xảo bằng nhiều kỹ thuật: vẽ tay, đắp nổi, chạm khắc,… Nhờ đó, đồ gốm Bát Tràng trở nên thu hút hơn, tăng tính nghệ thuật và vẻ đẹp khi sử dụng, trang trí trong đời sống.
• Giá trị văn hóa: Các hình ảnh của hoa văn, họa tiết trên Bát Tràng đều lấy cảm hứng từ thiên nhiên, đời sống, tín ngưỡng truyền thống của người Việt. Những đường nét trang trí này góp phần lưu giữ giá trị văn hóa lâu đời, bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc.

Trên là toàn bộ những chia sẻ của Bát Tràng Việt Nam về họa tiết trên gốm sứ, theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều bài viết hay về làng gốm Bát Tràng nhé!